فهرست مطالب :
بسته بندی مواد غذایی امروزه به اندازه‌ای مهم است که این صنعت یکی از پولسازترین و در عین حال پر چالش‌ترین صنایع جهان است. مواد خوراکی از طریق بسته بندی در برابر آسیب‌هایی که ممکن است هنگام انبار کردن و یا حمل و نقل به آنها وارد شود، حقظ می‌شوند تا در نهایت سالم به دست مصرف کننده‌ها برسند. یکی از مسائلی که شرکت‌های تولید کننده مواد غذایی همیشه در حال دست و پنجه نرم کردن با آن هستند، شیوه بسته بندی محصولاتشان است. مواد غذایی ویژگی‌هایی دارند که باعث می‌شود فرآیند بسته بندی آنها پیچیده‌تر و بسیار با اهمیت باشد. برای مثال برخی مواد غذایی مثل میوه‌جات و غلات فصلی هستند و تنها در دوره خاصی از سال یافت می‌شوند. از طرفی، بعضی مواد خوارکی مانند لبنیات، تخم مرغ و انواع گوشت بسیار فاسد پذیر اند و در برابر هوای باز و دمای نامناسب به سرعت فاسد می‌شوند.
در دنیای پر از رقابت امروز که شرکت‌ها برای جذب مشتری‌های بیشتر تقریبا دست به هر کاری می‌زنند، کمتر کارخانه تولید کننده مواد خوراکی را می‌توان پیدا کرد که نقش بسته بندی را دست کم بگیرد. بسته بندی جذابی که به درستی طراحی شده باشد مثل یک فروشنده عمل می‌کند و به بهترین شکل ممکن محصول داخل خود را برای مشتری معرفی و او را برای خرید ترغیب می‌کند. در حقیقت با استفاده از بسته بندی مناسب با یک تیر دو نشان می‌زنید و علاوه‌بر اینکه از محصول خود در برابر هر آسیبی محافظت می‌کنید، موجب فروش بیشتر آن نیز می‌شوید.
فواید بسته بندی مواد غذایی
چرا مواد غذایی را بسته بندی می‌کنند؟ در حال حاظر، به ندرت می‌توان ماده غذایی‌ای را پیدا کرد که بدون هیچ بسته بندی خاصی به بازار عرضه شود. مهم‌ترین مزیتی که بسته بندی دارد این است که طول عمر و ماندگاری محصولات غذایی را افزایش می‌دهد چراکه از نفوذ میکروارگانیزم‌ها، انواع جوندگان و حشرات جلوگیری می‌کند و از ماده خوراکی در برابر ضربه فیزیکی و تغییرات دما و رطوبت محافظت می‌کند. از آنجایی که بسته بندی مانع بسیاری از آسیب‌ها می‌شود، نگهداری از مواد غذایی آسان‌تر و جابه‌جایی آنها نیز سریع‌تر شده است.
افزایش فروش
یک بسته بندی خلاقانه نقش کلیدی در بازاریابی و فروش کالای شما بازی می‌کند. شاید بپرسید چگونه؟ محصول غذایی خود را تصور کنید در حالی که در قفسه‌های فروشگاه در کنار انبوهی از دیگر کالاها قرار گرفته است. در اکثر مواقع، هیچ فردی در غالب فرروشنده یا بازریاب وجود ندارد که بخواهد محصول شما و ویژگی‌های آن را به خریداران معرفی کرده و آنها را ترغیب کند تا به جای خرید صدها کالای دیگر محصول شما را انتخاب کنند. اما داشتن یک بسته بندی چشمگیر که به خوبی متمایز بودن و کیفیت بالای ماده غذایی درون خودش را به نمایش بگذارد، میتواند حتی بهتر از یک فروشنده حرفه‌ای و با سابقه عمل کند.
برندسازی
یکی دیگر از فایده‌های بسته بندی که تاثیر مثبتی در برندسازی شما دارد، امکان چاپ و برچسب زدن روی آن است. چاپ کردن لوگو و اسم برند روی بسته بندی محصولات غذایی به برندسازی شما کمک می‌کند و موجب هک شدن نام تجاری‌تان در ذهن خریداران می‌شود. شرکت‌های بزرگ تولید کننده مواد غذایی هزینه‌های زیادی را صرف تبلیغات تلویزیونی، بیلبوردها و تابلوهای سطح شهر کرده و تلاش می‌کنند از این طریق برندشان را در مقابل چشم‌های عموم مردم قرار دهند. به همین دلیل روی بسته بندی محصولاتشان، لوگو و اسم برند خود را در بهترین قسمت و به جلب توجه کننده‌ترین شکل ممکن چاپ می‌کنند تا مشتری‌ها به راحتی بتوانند محصول‌شان را در فروشگاه‌ها پیدا کنند.
انتقال اطلاعات ضروری
از طریق چاپ روی بسته بندی مواد غذایی، شرکت‌ها اطلاعاتی که نیاز است مشتری‌ها از آنها با خبر باشند (مثل تاریخ انقضا و مواد تشکیل دهنده) همچنین مواردی که به خریداران کمک می‌کنند تا انتخاب مطمئن‌تری داشته باشند (مثل ارگانیک یا غیر ارگانیک بودن، میزان کالری) را روی بسته بندی محصولاتشان درج می‌کنند.
اصول بسته بندی مواد غذایی
بسته بندی مواد غذایی باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟ یک بسته بندی اصولی باید نسبت به نوع ماده خوراکی، از مقاومت مناسبی بر خوردار باشد تا بتواند از آن در برابر آسیب‌های فیزیکی که ممکن است حین نگهداری و یا حمل و نقل وارد شوند، محافظت کند. همچنین باید بتواند گازهایی مانند نیتروژن و دی‌اکسید کربن را که برای نگهداری طولانی مدت محصول ضروری اند در خود حفظ کند و در برابر تغییر دما مقاوم باشد.علاوه‌بر داشتن شرایطی که گفته شد، یک بسته بندی ایده‌آل باید از نظر اقتصادی به صرفه باشد چراکه هزینه آن به طور مستقیم بر قیمت نهایی محصول تاثیر دارد. از آنجایی که ظروف یکبار مصرف پلاستیکی، سبک هستند، قیمتی مناسبی دارند و با مواد غذایی واکنش نمی‌دهند بهترین گزینه برای بسته بندی مواد خوراکی به حساب می‌آیند.
از نظر ظاهری علاوه‌بر اینکه باید بر روی بسته بندی اطلاعات محصول و شرکت تولید کننده آن را درج کرد بهتر است از رنگ‌ها و طرح‌هایی بهره برد که توجه مشتری را به خود جلب می‌کند.
چه اطلاعاتی لازم است روی بسته بندی درج شود؟
امکان چاپ روی بسته بندی شرایطی را فراهم کرده تا شرکت‌ها بتوانند مواردی که مشتریان را هنگام خرید راهنمایی می‌کنند، روی جلد محصولات خود درج کنند. اکثر این اطلاعات به خریداران کمک می‌کند تا متناسب با نیاز و شرایطی که دارند، محصول غذایی مناسبی را انتخاب کنند.
شیوه پخت و پز
طرز پخت و پز و شیوه مصرف یکی از موارد مهمی است که باید روی بسته بندی محصولات غذایی که نیاز به پختن دارند، درج شود. برای مثال روی جلد مواد خوراکی مانند تن ماهی، نودل و ماکارونی مدت زمان تقریبی و طرز پختن آنها آورده شده است.
نشانگر رنگی تغذیه‌ای
به ندرت محصول غذایی را میتوانید پیدا کنید که نشانگر رنگی تغذیه‌ای روی آن درج نشده باشد. در این برچسب همانند چراغ راهنمایی از سه رنگ سبز، زرد یا نارنجی و قرمز استفاده می‌شود. به وسیله این سه رنگ، میزان قند، نمک، چربی و کالری که در هر ماده غذایی وجود دارد، مشخص می‌شود. رنگ سبز، اندک بودن ماده مورد نظر و در مقابل رنگ قرمز، زیاد بودن آن را نشان می‌دهد. اگر رژیم غذایی خاص را دنبال می‌کنید و یا بیماری زمینه‌ای مانند فشار خون دارید، بهتر است قبل از خرید، حتما به این برچسب توجه کنید.
نوع و کاربرد ماده غذایی
روی برخی محصولات غذایی که کاربرد یا انواع مختلفی دارند کلماتی نوشته می‌شوند که خریداران را راهنمایی می‌کنند تا انتخاب درست‌تری داشته باشند. برای مثال حتما دیده‌اید که روی بسته بندی روغن‌های خوراکی، عبارت‌هایی مثل “سرخ کردنی” یا “مخصوص پخت و پز” درج شده است تا شما را مطلع کند که از این نوع روغن چه استفاده‌ای باید بکنید.
اطلاعات تولید کننده
اینکه مشخصات شرکت و راه‌های ارتباطی با آن به طور کامل و شفاف روی جلد محصول وجود داشته باشد مثل آدرس شرکت، آدرس سایت و شماره تماس هم به محصول اصالت می‌بخشد و هم باعث اعتماد کردن بیشتر خریداران می‌شود. به غیر از این موارد، نشان‌های ضروری مثل آرم استاندارد و وزارت بهداشت لازم است که روی بسته بندی هر ماده غذایی وجود داشته باشند.
شرایط نگهداری و هشدارهای لازم
اکثر مواد خوراکی باید در شرایط خاصی نگهداری شده تا دیرتر فاسد شوند و ماندگاری آنها افزایش یابد. به همین دلیل روی جلد بعضی مواد غذایی مثل شیر و ماست حداقل دمای نگهداری ذکر شده است. از طرفی، استفاده از برخی محصولات خوراکی مانند نوشابه محدودیت سنی دارد که هشدار لازم باید روی بسته بندی آن درج شود.
از چه موادی می‌توان در ساخت ظروف بسته بندی استفاده کرد؟
مواد غذایی ارتباط کاملا مستقیمی با سلامتی ما دارند. از آنجایی که بسته بندی‌ها در تماس مستقیم با مواد غذایی هستند نمی‌توان از هر ماده‌ای در ساخت آنها استفاده کرد. در حقیقت، یک ماده برای اینکه در ساخت ظروف بسته بندی قابل استفاده باشد باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- با ماده غذایی که نگهدارنده آن است واکنش شیمیایی ندهد و باعث تغییر در بو و مزه آن نشود
- امکان چاپ روی آن وجود داشته باشد تا بتوان موارد لازم را روی آن چاپ کرد
- در برابر آسیب‌های فیزیکی مثل ضربه خوردن که حین انبارداری و جابه‌جایی محصول ممکن است پیش بیاید، مقاوم باشد
- نسبت به مقاوم باشد به خصوص برای مواد غذایی که بعد از تولید به صورت گرم وارد ظرف بسته بندی‌شان می‌شوند
- داشتن وزن کم نیز بسیار مهم است چراکه فرآیند حمل و نقل را کم هزینه‌تر و راحت‌تر می‌کند
موادی مثل شیشه، انواع پلاستیک، کاغذ و کارتن، فولاد و آلومینیوم از آنجایی که اکثر ویژگی‌های بالا را دارند، در صنعت بسته بندی محصولات خوراکی بسیار پرکاربرد اند.
انواع ظروف بسته بندی مواد غذایی
ظروف بسته بندی از نظر نوع ارتباطشان با مواد غذایی به سه گروه تقسیم می‌شوند. در گروه اول، ظرف بسته بندی به طور مستقیم با ماده خوراکی در تماس است مثل بطری نوشابه. به همین دلیل باید در ساخت آن از موادی استفاده کرد که غیر سمی باشند و باعث تغییر در بو و مزه ماده غذایی نشوند. به گروه دوم، بسته بندی بیرونی هم می‌گویند چراکه به صورت مستقم با مواد خوراکی در ارتباط نیستند و تنها چند ظرف گروه اول را کنار هم نگه می‌دارند مانند ظروف پلاستیکی نگهدارنده بطری‌های نوشابه. به غیر از این دو مورد، گروه سومی هم وجود دارد که برای راحتی حمل و نقل، چند ظرف گروه دوم را کنار هم قرار می‌دهد.
از آنجایی که از مواد اولیه متنوعی (مثل آلومینیوم، شیشه، پلاستیک و غیره) در ساخت ظروف بسته بندی استفاده می‌شود، می‌توانیم آنها را از نظر جنس نیز تقسیم بندی کنیم. در ادامه شما را با انواع ظروف بسته بندی محصولات غذایی، کاربرد، مزایا و معایبی که هر کدام از آنها دارند آشنا می‌کنیم.
ظروف بسته بندی پلاستیکی
پلاستیک آنقدر ویژگی مثبت دارد که نمی‌توان ماده‌ی دیگری را پیدا کرد که بتواند جای آن را در صنعت بسته بندی مواد خوراکی بگیرد. استفاده از پلاستیک از نظر اقتصادی به صرفه است و قیمت نهایی محصول را کاهش می‌دهد که همین ویژگی تاثیر مستقیمی در افزایش فروش دارد. ظروف پلاستیکی در کنار وزن کمی که دارند، در برابر آسیب‌های فیزیکی از مقاومت نسبی خوبی هم برخوردارند. به همین دلیل به کار بردن پلاستیک در بسته بندی، حمل و نقل و جابه‌جایی محصولات غذایی را راحت‌تر می‌کند. فرم پذیری پلاستیک بی‌نظیر است به‌طوری که با دستگاههای مخصوص می‌توان از آن برای ساخت ظروف با هر شکل و اندازه‌ای استفاده کرد.
بیش از هزار نوع پلاستیک وجود دارد. اما نکته قابل توجه این است که فقط از تعداد معدودی از آنها می‌توان برای ساخت ظروف یکبار مصرف بسته بندی استفاده کرد. پلی پروپیلن، پلی استایرن و پلی اتیلن ترفتالات جزو بهترین انواع پلاستیک برای بسته بندی مواد خوراکی هستند. به این دلیل که با مواد غذایی واکنش نمی‌دهند و مقاومت خوبی در برابر تغییر شرایط محیطی (مثل تغییر دما و رطوبت) دارند.
پلاستیک در حوزه بسته بندی مواد غذایی مانند آچار فرانسه است و در بسته بندی بیشتر محصولات خوراکی از کیک و کلوچه گرفته تا لبنیات و تنقلات به کار می‌رود. از این نکته نباید غافل شویم که پلاستیک در کنار مزایای بسیار زیادی که دارد میتواند آسیب‌های جبران ناپذیری را به محیط زیست وارد کند.
